STEPWELL PARNERA

૪૦૦ થી ૫૦૦ વર્ષ જૂની ઐતિહાસિક વાવડી II
📍પારનેરા , વલસાડ 📍

વાવ : પગથિયાંવાળો કૂવો. વાવ માટે સંસ્કૃતમાં ‘વાપિ’ કે ‘વાપિકા’ શબ્દ છે. ગુજરાતમાં ‘વાવડી’ અને રાજસ્થાનમાં તેને ‘બાવલી’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

વાવને એક છેડે કૂવો હોય છે; તેના પાણીની સપાટી સુધી પહોંચવા માટે બીજે છેડેથી પગથિયાં હોય છે. આ પગથિયાંમાં થોડે થોડે અંતરે પડથાર હોય છે; જેનો હેતુ પગથિયાં સળંગ ઊતરતાં થાક ન લાગે તે માટે વિસામાની સગવડ પૂરી પાડવાનો હોય છે. વાવમાં ત્રણ-ચારથી માંડીને 15 જેટલી પડથાર હોય છે. પગથિયાંની બંને બાજુની જમીન ધસી ન પડે તે માટે ત્યાં ઈંટ કે પથ્થરની દીવાલ ચણી લેવામાં આવે છે. દીવાલ ધસી ન પડે તે માટે તેમજ તેને મજબૂત કરવા માટે પગથિયાંની વચ્ચે સ્તંભો અને પાટડા ગોઠવવામાં આવે છે. પથ્થરની દીવાલની અડોઅડ પથ્થરની છત બનાવવામાં આવે છે, જે મજલામાં હોય છે અને કૂવા સુધી જતી હોય છે. તેથી કૂવાના પાણી સુધી પહોંચતાં સુધીમાં ત્રણ-પાંચ કે સાત માળની રચના આપોઆપ થઈ જાય છે. સ્થાપત્યની પરિભાષામાં આવા મજલાને કૂટ કહેવામાં આવે છે. ‘રાજવલ્લભ’ મુજબ ‘કૂટ એટલે વાવના ખંડો ઉપર સ્તંભો મૂકી શિખરબંધ કરવામાં આવતી દેરીઓ’. કેટલાક કૂટને કોઠા તરીકે પણ ઓળખાવે છે. જોકે કોઠા એ વાવની સમતલ રચનામાં આવતા ખંડ છે, જ્યારે કૂટ એ કોઠા ઉપરનું ઉભડક અંગ છે.

વાસ્તુશાસ્ત્રના ગ્રંથોમાં વાવના મુખ્ય ચાર પ્રકાર દર્શાવ્યા છે, જે મુખ (પ્રવેશદ્વાર) અને કૂટ(માળ)ની સંખ્યાને આધારે દર્શાવ્યા છે. તે મુજબ વાવના નંદા, ભદ્રા, જયા અને વિજયા – એવા ચાર પ્રકાર પડે છે.

નંદા પ્રકારની વાવને 1 મુખ અને 3 કૂટ હોય છે.

ભદ્રા પ્રકારની વાવને 2 મુખ અને 6 કૂટ હોય છે.

જયા પ્રકારની વાને 3 મુખ અને 9 કૂટ હોય છે,

જ્યારે વિજયા પ્રકારની વાવને 4 મુખ અને 12 કૂટ હોય છે.

#parnera #parnerahill #unseenbharatexplorer #stepwell #vav