İsmet Tayyaresi

İSMET TAYYARESİ

Kurtuluş Savaşı'nda önemli görevler üstlenen ve Muğla’nın sembollerinden biri haline gelen İsmet Tayyaresi’nin birebir ölçüleri ile aynı olan (De-Hawilland-9 tipi uçak) bu maket, aynı zamanda ismini de verdiği; Tayyare Kavşağı’nda yer alıyor.

Bu maket uçağın yapımı yaklaşık 2,5 ay sürmüş; İngiltere Uçak Müzesi’nden alınan çizimler, ODTÜ uçak mühendislerinin katkısı ve Muğla Belediyesi işçilerinden oluşan 9 kişilik ekip tarafından montaj işlemi gerçekleştirilmiştir.

İSMET TAYYARESİ’NİN TARİHİ

1. Dünya Savaşı sırasında 1921 yılının temmuz ayında Kuşadası Davutlar mevkiine mecburi iniş yapan ve buradaki çiftçilerin gayretleriyle ele geçirilen uçak, Söke’de bulunan bir taş hanın içine saklandı.

Daha sonra uçak parçalara ayrılarak, gizlice 12 gün süren bu zorlu yolculukla Muğla’ya gönderilmiştir.

Uçak ve parçaları bu güçlükler altında, zarar görmemesine mümkün olduğu kadar büyük özen gösterilerek ancak 9 Ağustos’ta Muğla’ya ulaştırılır.

Hasar gören uçak; Muğla’da marangoz Mehmet Köseoğlu, Tüfekçi Emir Bekiroğlu, Sadık Aral ile Demirci Madanın Salih ve tayyare makinisti Eşref Bey’in yaptığı hazırlıklardan sonra, Muğla halkının da bütün imkânlarını seferber etmesi ile 10 gün içinde “arananlar değil de, bulunan parçalar uydurularak” yeniden uçabilir duruma getirilir.

Uçağın tekrar toplanarak uçabilir hale getirilmesi ve Ulusal Orduya katılması için, hem uçuculuğu hem de teknik bilgisi ile havacılık konusunda çok yetenekli olduğu bilinen Türk havacılık tarihine ismini altın harflerle yazdıran kahraman Türk pilotu Vecihi (Hürkuş) Bey ve Rasıt Teğmen Hamdi (Çaypınar) Efendi önderliğinde bir ekip 27 Temmuz’ da gizlice Muğla’ya yola çıkar.

Vecihi Hürkuş, Kurtuluş Savaşı’nın seyrini değiştirecek İsmet Tayyaresi’ni Muğla'ya gelerek cepheye götürür.

Vecihi Bey’in teklifi ile uçağa Batı Cephesi Komutanı İsmet Bey’in adı verilir ve "İsmet Tayyaresi" adını alarak Kurtuluş Savaşı sürerken, Sakarya Meydan Muharebesi’nin kazanılmasında büyük rol oynamıştır.

İsmet Tayyaresi savaş sonrası İzmir’de eğitim için kullanıldı. Orjinal uçak şu anda ise İzmir Gaziemir’deki Hava Teknik Okullar Komutanlığı’nda sergilenmektedir.

İsmet Tayyaresinin Başarı Notları

1 Eylül 1921 tarihinde hem keşif yapmak hem de düşmanı taciz etmek için “İsmet” uçağı ile göreve çıkan pilot Vecihi Bey ve gözetleyici Hasan Basri (Bilgin) Bey havada bir Yunan uçağı ile karşılaştılar. Vecihi Bey uçağını ustaca kullanarak taarruz için avantajlı bir durum yakaladı. Hasan Basri Bey gözetleyici yerindeki makineli tüfekle Yunan uçağını etkili bir ateş altına aldı.

Birinci Dünya Savaşı’nda da Katranca Vadisi’ne düşman uçağı düşürmüş olan bu kahraman Türk havacıları, İstiklal Madalyası ile onurlandırılmışlardır.

İsmet Tayyaresi Hakkında Teknik Bilgi

Bu uçak İngiliz yapımı De Haviland DH-9 modeli bir bombardıman uçağıdır.

240 beygir gücünde motoru bulunan uçağın 250 kg bomba taşıma kapasitesi vardır.

Pilotun önünde, motorun üzerinden öne doğru ateş edebilen bir Vickers makineli tüfeği ve gözetleyici yerinde 360 derece dönüş sağlayan taret üzerine yerleştirilmiş Lewis makineli tüfeği bulunmaktadır.

Yüksek sürat sağlayan motor kuvveti, geniş bir görüş açısı sağlayan gözetleyici yeri ve silah gücüyle, bombardıman görevinin yanı sıra iyi bir keşif ve avcı uçağıdır.